DEZE PDF GEDOWNLOAD:
BRON: REFORMATORISCH DAGBLAD
PUBLICATIEDATUM: 01-05-2014
AUTEUR: TRUDY OLDENHUIS
PAGINA: 13 (REGIO)
DEEL: KATERN NIEUWS
ONVERWACHTE OORLOGSLIEFDE IN 1943
LEEUWARDEN. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leerde de Russische Katya Emeljanova de Fries Geert Damstra kennen in het Duitse Dessau. Ze trouwden en vluchtten later naar het bevrijde Westen.
Doorzetten. Als er één ding is dat Nina Kemker-Damstra van haar moeder heeft geleerd is het dat: altijd doorzetten. „Pas toen ze tachtig werd, gaf ze als het ware de strijd op en keerde ze meer en meer in zichzelf. Toen pas merkten wij dat er in haar leven heel wat spanningen waren geweest.”
Die spanningen werden in de eerste plaats veroorzaakt door de Tweede Wereldoorlog. Die oorlog zette het leven van Katya Emeljanova, in 1923 vlak bij de Russisch-Oekraïense grens geboren, volkomen op z’n kop. De Duitsers voerden haar en andere vrouwen naar hun eigen land waar ze gedwongen werden soms fysiek zwaar werk te verrichten in de Duitse oorlogsfabrieken. Tijdens hun reis kwamen de vrouwen zelfs nog even in Auschwitz terecht. Het merkteken van dat kamp –een blauw getatoeëerd nummer– droeg Katya haar hele leven bij zich.
Uiteindelijk kwam Katya terecht in Dessau, in het oosten van Duitsland, waar ze werkte in de keuken van de Jumafabrieken. Die produceerden onderdelen voor de Junkers, Duitse bommenwerpers. „In die fabriek leerde ze mijn vader kennen”, vertelt Nina Kemker. Geert Damstra (geboren in 1921 in Leeuwarden) was in 1943 naar Duitsland vertrokken in het kader van de Arbeitseinsatz en ook in Dassau terechtgekomen. „Daar sprong de vonk tussen Geert en Katya over”, aldus hun dochter.
Voor Damstra en zijn Russische geliefde betekende hun verliefdheid meer dan alleen maar een geluksgevoel, denkt Mark Kemker, echtgenoot van Nina. „Ze hadden ook een lotsverbondenheid met elkaar en konden voor elkaar zorgen. Dat was een belangrijk voordeel in de zware omstandigheden waar-in ze verkeerden.”
De liefde tussen Geert en Katya hield stand en nog tijdens de oorlog trouwden ze met elkaar, op 23 maart 1945 in het Duitse Maagdenburg. Katya was toen hoogzwanger van haar eerste dochter, die zes weken later geboren zou worden. Rustig de bevalling afwachten, was er echter niet bij. „Ze besloten samen te vertrekken, te vluchten in feite, naar het bevrijde Westen”, aldus Nina Kemker.
Wat volgde was een tocht van enkele weken dwars door de oorlogslinies. Af en toe konden ze meerijden op een vrachtwagen, maar meestal moesten ze lopen. Geen geringe opgave voor een hoogzwangere vrouw, beseft Nina. „Moeder vertelde later dat ze soms een kinderwagen vonden waarin ze spullen konden vervoeren. Maar even later moesten ze die dan soms weer achterlaten, als ze bijvoorbeeld een rivier over moesten steken.” In mei kwamen ze eindelijk aan in Maastricht, met helemaal niets. „En daar is mijn zus Gretha geboren.”
In de loop van 1945 vertrokken Geert en Katya naar Geerts familie in Friesland. Nooit had Katya zijn familieleden gezien en de taal sprak ze nauwelijks. De eerste tijd in Leeuwarden moest ze bij haar schoonouders inwonen. „Dat was natuurlijk niet gemakkelijk”, beseffen Nina en Mark Kemker. „Ze kende niemand hier en kwam in een totaal andere wereld terecht.” Ook al kreeg het stel snel een eigen huis in Leeuwarden – aanvankelijk een kleine en te vochtige woning, later een betere.
Gemakkelijk viel het Friese leven de Russische vluchtelinge niet. „Ze sprak niet goed Nederlands, had ook nauwelijks onderwijs gehad en kon niet goed lezen en schrijven. Daarin werd ze al heel snel voorbijgestreefd door haar kinderen.” Contact met haar familie was er aanvankelijk ook niet, mede door het uitbreken van de Koude Oorlog.
Pas in 1959 reisde Katya voor het eerst naar Rusland, om haar zieke vader te bezoeken. Daarna kwam er wel regelmatiger contact tot stand. Thuis in Leeuwarden nam Katya grotendeels de zorg voor haar gezin –waarin uiteindelijk zeven kinderen geboren werden– op zich. Vader Geert was veel aan het werk en liet het huishouden aan zijn vrouw over. „Tegenover de buitenwereld was ze dan wel vaak bedeesd, ook omdat ze de taal niet goed sprak. Maar thuis had zij het meeste te zeggen”, weet Nina Kemker.
Hoezeer Katya zich ook aanpaste aan het Nederlandse leven, er bleef altijd een zweem van heimwee in haar hart, denken haar kinderen. „Ze leefde toch met één been in Rusland. Alles werd altijd met Rusland vergeleken. Eén koekje bij de thee? Voor haar was dat ondenkbaar. De Russische gastvrijheid eist dat je je gasten altijd veel en altijd het beste eten geeft.” Iets van die Russische tradities heeft Nina Kemker wel overgenomen. „Ik maak nog wel borsjtsj bijvoorbeeld, die typisch Russische soep. En bepaalde lekkernijen, die mijn moeder bij speciale gelegenheden maakte. Daar vragen mijn kinderen nu ook om.”

IK BEN IN HET BEZIT VAN DE OVERLIJDENSADVERTENTIE UIT DE LEEUWARDER COURANT.

GRAFZOEKEN.NL:
Begraafplaats: Noorderbegraafplaats (Leeuwarden)
Overledene: Geert Damstra (Man)
Grafnummer: 02/B/02/15
afdeling: 02
vak: B
regel: 02
nummer: 15
Geboortedatum: 30-07-1921
Overlijdensdatum: 12-05-2006
Begraafdatum: 20-11-2006
Einde grafrecht: 20-07-2038
EN
Overledene: Katarina Damstra-Emeljanowa (Vrouw)
Grafnummer: 02/B/02/15
afdeling: 02
vak: B
regel: 02
nummer: 15
Geboortedatum: 12-05-1923
Overlijdensdatum: 15-07-2013
Begraafdatum: 20-07-2013
Einde grafrecht: 20-07-2038

GERDA FUNCKE MAAKTE OP 6 APRIL 2022 EEN FOTO VAN DIT GRAF.